Om je kapot te schamen of juist niet

Het idee dat je in de ogen van een ander waardeloos bent. En dat je die ander daar volkomen gelijk in geeft. Dat is de essentie van schaamte. Iedereen kent het gevoel: een pijnlijke, negatieve en zelfbewuste emotie. Je voelt je minderwaardig. Je voelt je uitgesloten. Je wilt door de grond zakken. Deze tekst over schaamte komt van Louis Tas, de in 2011 overleden Amsterdamse psychiater.

Schaamtegevoel kan gevolgen hebben voor je gedrag in positieve en negatieve zin.

Schaamtegevoelens treden op in 2 situaties:

wanneer je niet voldoet aan de normen die je jezelf oplegt
of wanneer je niet voldoet of meent te voldoen aan normen en waarden die de omgeving van je vraagt.

Je (her)kent er vast wel een paar van jezelf of van anderen:

‘Mam, does ff Normaal!!’ Pubers die zich schamen voor hun ouders.
‘Zo jij ligt de hele dag in de poep te rollen.’ De schaamte voor je baan.
Een koekje bij de koffie heet tegenwoordig ‘Guilty Pleasure’
‘Je mag tegenwoordig niet mislukken in de liefde.’ De schaamte omdat je single bent.
Van vliegschaamte tot Netflix schaamte. Durf ik dat te bekennen?

Kortom, we hebben allemaal wel onderwerpen en momenten waar we ons voor schamen.

Bloosangst: De verstikkende vrees om rood aan te lopen

Schaamte kent ook een fysieke component: blozen. Het uitzetten van bloedvaten in gezicht of hals is, tot ongenoegen van iedereen die bloost, een reactie van het autonome zenuwstelsel.

Vroegâhhr…!

Veel schaamtegevoelens zijn ontstaan toen je nog jong was. Vaak al rond je 2e of 3e levensjaar. Als tegenhanger van schaamte ontwikkelt zich dan ook trots. Op dat moment ontwikkel je jouw eigen normen- en waardenpatroon.

In die fase wordt de bodem gelegd voor een te grote schaamtegevoeligheid. Als ouders de wensen en behoeften van het kind niet erkennen, kan het kind gefrustreerd raken en zich uiteindelijk voor de eigen wensen en behoeften gaan schamen. Zodanig, dat het op volwassen leeftijd nog steeds hindert.

Belemmerend ongezond

Die schaamtegevoelens kunnen jouw persoonlijke ontwikkeling ook belemmeren en in de weg staan. Denk bijvoorbeeld aan:

De lat te hoog leggen voor jezelf, je bent te perfectionistisch
Je past je aan uit angst voor gevoelens van afwijzing
Je bent vooral bezig met wat anderen van je vinden
Je schaamt over jezelf, je hebt een negatief zelfbeeld
De mening van ander is te belangrijk voor je

Met als gevolg:

Je ervaart stress
Of paniekgevoelens
Je kan slechter slapen
Je krijgt vermoeidheidsklachten
Je ontwikkelt lichamelijke klachten als buikpijn, misselijk of hoofdpijn

Heeft schaamte een functie? Zeker wel!

De 1ste functie van schaamte is dat je een signaal krijgt dat je buiten de groepsnormen valt. Het refereert aan je behoefte om erbij te horen. Het is dus een sociale antenne die ongepast gedrag voorkomt in een groep.

De 2e functie is de optie om je te corrigeren op je eigen gedrag. Je hebt iets gedaan of nagelaten waar jij je voor schaamt en/of spijt van hebt. Schaamtegevoel en schuldgevoel gaan vaak samen en lijken in sommige opzichten op elkaar.

Schaamte heeft dus nut en betekenis. Een kenmerk van deze gevoelens is dat ze je de weg wijzen. Ze geven je inzicht over je drijfveren en behoeften. Ze vertellen iets over je verlangens en helpen jou bij je persoonlijke ontwikkeling.

Een overschot aan schaamte is een probleem, maar een tekort ook

Er zijn mensen die zich nergens voor schamen. Zij missen het vermogen om zich in anderen te verplaatsen. Ze gebruiken of misbruiken anderen voor hun eigen doelen en schamen zich daar niet voor. Het ontbreekt hun aan empathie, schaamte en schuldgevoel.

Wanneer je schaamte goed ‘doseert’ is schaamte juist een effectief middel om jezelf bij te sturen. Je geeft jezelf een duw in de juiste richting, zonder anderen te schaden. Omarm je schaamte daarom. Ervaar het als een bevrijding, als krachtbron. Het feit dát je je schaamt, bewijst immers dat je graag beter wilt zijn.

Omgaan met je schaamte, hoe doe je dat?

Leuk en aardig allemaal. Maar hoe doe je dat? Die (schaamte)gevoelens heb je al je hele leven. Wil je er meer over weten, neem contact met mij op.